การดูเพชรว่าเป็นเพชรแท้หรือว่าเพชรเทียมคงไม่ใช่ใครจะสามารถดูออกกันได้ง่าย ๆ แน่นอน เพราะปัจจุบันนี้เพชรปลอมเองก็ทำออกมาคล้ายกับเพชรแท้จนแทบจะแยกไม่ออกกันเลยทีเดียว อีกทั้งในการตรวจสอบเพชรก็มีหลาย ๆ องค์ประกอบที่จะต้องดูควบคู่กันไปด้วย ทำให้การตรวจหาเพชรแท้หรือเพชรปลอมเป็นเรื่องที่ยากพอสมควรเลย แต่ทั้งนี้ก็มีวิธีที่สามารถทำได้อยู่ แล้วจะต้องทำอย่างไรบ้าง มาดูกัน
อย่างที่ได้บอกไปแล้วว่าการเช็กว่าเพชรนั้นเป็นของแท้หรือเป็นเพชรเทียมไม่ใช่เรื่องที่ทำได้ง่ายเลย แต่ก็ใช่ว่าจะไม่มีวิธี เพราะมีหลาย ๆ วิธีที่สามารถนำมาใช้ในการตรวจสอบเพชรได้ ซึ่งมีวิธีการดังต่อไปนี้
อันดับแรกในการตรวจสอบเพชรสิ่งที่ควรทำเลยก็คือ การดูใบเซอร์ของเพชร โดยปกติแล้วหากว่าเป็นเพชรแท้ก็จะต้องมีใบเซอร์ด้วย หากว่าไปซื้อเพชรที่ร้านไหนก็ตามควรถามร้านก่อนว่าเพชรมีใบเซอร์หรือเปล่า ซึ่งใบเซอร์ที่มีจะต้องได้รับการรับรองมาจากสถาบันที่น่าเชื่อถือเท่านั้น เช่น จาก GIA, HRD, หรือ IGI เนื่องจากว่าเป็นสถาบันที่มีชื่อเสียงและได้รับการยอมรับจากผู้คนมากมาย
สิ่งต่อมาที่สามารถนำมาใช้ตรวจสอบเพชรได้ คือ การใช้เครื่องตรวจเพชร โดยถือว่าเป็นวิธีการที่มีความแม่นยำสูงมากวิธีหนึ่ง เนื่องจากว่าเครื่องตรวจเพชรจะทำการตรวจสอบเรื่องการนำความร้อน และค่าดัชนีความหักเหของแสงที่เพชรมี ซึ่งจะช่วยให้สามารถแยกเพชรแท้หรือว่าเพชรเทียมได้ดีมากยิ่งขึ้นนั่นเอง อย่างไรก็ตามเครื่องตรวจเพชรก็มีข้อจำกัดตรงที่สามารถตรวจสอบได้แค่การเป็นเพชรแท้หรือปลอมเท่านั้น แต่ไม่สามารถตรวจสอบเพชรสังเคราะห์ได้
การชั่งน้ำหนักเพชรก็เป็นอีกหนึ่งวิธีการที่สามารถช่วยตรวจสอบเพชรแท้หรือว่าเพชรปลอมได้ เพราะในความเป็นจริงแล้วเพชรปลอมจะมีน้ำหนักที่มากกว่าเพชรแท้อยู่ประมาณครึ่งเท่าเลย เช่น หากว่าเพชรมีหน้าตัดอยู่ที่ 10 มิลลิเมตร น้ำหนักของเพชรก็จะต้องอยู่ที่ 1 กะรัต แต่เพชรปลอมจะมีน้ำหนักที่มากกว่านั้น หากว่ามีน้ำหนักไม่ตรงตามที่ควรจะเป็นก็คาดเดาไว้ก่อนเลยว่าอาจจะเป็นเพชรปลอม
การทดสอบด้วยการสะท้อนและหักเหของแสงเป็นวิธีการตรวจสอบเพชรที่จะช่วยทำให้เห็นถึงค่ากระจายแสงของเพชร ที่หากว่าเป็นเพชรแท้ก็จะต้องมีค่ากระจายแสงที่สูงมาก อีกทั้งจะมีการสะท้อนแสงออกมาเป็นสีเทาปนสีรุ้งให้ได้เห็นด้วย นอกจากนั้นแม้จะอยู่ในที่มืดถ้าเป็นเพชรแท้ก็จะเห็นถึงการหักเหแสงได้อย่างชัดเจนด้วย
การเป่าลมหายใจเป็นวิธีการตรวจสอบเพชรที่หลายคนคาดไม่ถึงแน่นอนว่าสามารถทำได้ด้วย โดยหากว่ามีการเป่าลมหายใจใส่เพชรจริงก็จะไม่เกิดเป็นไอน้ำหรือว่าฝ้าขึ้นมาเกาะอยู่บนเพชรเลยแม้แต่นิดเดียว หรือในกรณีที่มีจริง ๆ ก็จะเกิดขึ้นและหายไปได้อย่างรวดเร็ว ผิดกับเพชรเทียมที่จะมีไอน้ำและฝ้าเกาะอยู่อย่างชัดเจน ซึ่งจะเกาะอยู่อย่างนั้นประมาณ 2-3 นาทีเลย
วิธีการสุดท้ายที่อยากแนะนำในการตรวจสอบเพชรก็คือ การใช้กล้องส่องพระ โดยอุปกรณ์นับว่าเป็นอุปกรณ์ชั้นดีในการเช็กเพชรเลยก็ว่าได้ เพราะกล้องส่องพระสามารถทำให้ได้เห็นถึงรายละเอียดของเพชรที่ชัดเจน ทั้งนี้หากว่าเป็นเพชรแท้ก็จะมีเหลี่ยมของเพชรที่คม และไม่มีรอยขีดข่วน
จากทั้งหมดที่กล่าวมานี้ก็เป็นวิธีการที่สามารถนำมาใช้ในการตรวจสอบเพชรได้ว่าเป็นของแท้หรือว่าเพชรเทียมโดยหากว่ามีเพชรไว้ในครอบครองแล้ว นอกจากที่จะต้องรู้วิธีการตรวจสอบแล้ว ก็ควรที่จะมีการทำประกันเพชรเอาไว้ด้วย เพื่อเป็นการช่วยคุ้มครองทรัพย์สินที่มีค่าอย่างเพชรเอาไว้นั่นเอง ยิ่งเป็นเพชรแท้ก็ควรอย่างยิ่งที่จะต้องทำประกันเพชรคุ้มครองเอาไว้นั่นเอง เพราะถ้าเกิดความเสียหายขึ้นก็จะได้รับการชดเชยอย่างดี